De bemiddeling, een valabel alternatief voor de rechtbank.

U heeft het ongetwijfeld zelf ook al meegemaakt: u heeft een geschil met een bouwheer of onderaannemer en voor u het weet bent u verwikkeld in een gerechtelijke procedure, vaak gepaard gaande met een deskundig onderzoek, die jaren aansleept en heel wat onzekerheid en kosten met zich meebrengt.

We kunnen ons dan ook de vraag stellen of het ook anders kan.

In deze bijdrage maken we kennis met de bemiddeling als valabel alternatief voor een procedure voor de rechtbank. Sinds 2005 werd de bemiddeling voorzien in de wet als een veralgemeend instrument voor conflictoplossing. Dit betekent dat voor alle materies in de wet voorzien (commercieel, sociaal en familiaal) de bemiddeling evenwaardig is aan de burgerrechtelijke procedure voor de rechtbanken en de arbitrage. Sedert 2018 werd er een nieuwe Bemiddelingswet ingevoerd.

1. Wat is bemiddeling?

Bemiddeling is een vorm van ‘alternative dispute resolution’ of alternatieve conflictoplossing. Alternatieve conflictoplossing behelst de oplossing van een geschil, zonder dat men hiervoor naar de rechtbank gaat. Bijzonder aan de bemiddeling als vorm van alternatieve conflictoplossing is dat het een tussenpartijdige conflictoplossing betreft. De bemiddeling is een conflictoplossingsmethode waarbij de oplossing van de partijen zelf komt, hierin bijgestaan door een bemiddelaar die de communicatie faciliteert, structuur geeft en impasses doorbreekt. De bemiddelaar treedt op ‘onderhandelingsdokter’ of ‘onderhandelingstechnicus’.

2. Basisprincipes van bemiddeling

De bemiddeling wordt gekenmerkt door een aantal basisprincipes. Als we een blik werpen op de toepassing van de bemiddeling in de praktijk zal het overigens duidelijk worden dat de voordelen van de bemiddeling hun oorsprong vinden in en terug gaan op die basisprincipes.

2.1 Vrijwilligheid

De bemiddeling is steeds vrijwillig. Dit betekent dat de toestemming van alle partijen vereist is, zowel om tot bemiddeling over te gaan, als te allen tijden tijdens het bemiddelingstraject. Iedere partij kan derhalve op elk moment een einde maken aan de bemiddeling, zonder dat dit tot haar nadeel strekt of tegen haar gebruikt kan worden.

2.2 Vertrouwelijkheid

De bemiddeling is strikt vertrouwelijk. Alle informatie die wordt vrijgegeven en uitgewisseld in het kader van het bemiddelingstraject dient als vertrouwelijk te worden behandeld. Dit betekent dat die informatie niet buiten de context van de bemiddeling gebruikt kan worden en dus ook niet in een gerechtelijke procedure kan worden aangewend. Het principe van vertrouwelijkheid dient zowel door de partijen, als door de bemiddelaar en eventuele derden die deelnemen aan het bemiddelingstraject (bijvoorbeeld technische experten die de partijen bijstaan) te worden gerespecteerd.

2.3 Inzet / Commitment

De vrijwilligheid van de bemiddeling impliceert geen vrijblijvendheid. Partijen worden verwacht de nodige inzet of commitment aan de dag te leggen en met de juiste ingesteldheid en het juiste motief aan tafel te zitten tijdens de bemiddeling. Dit impliceert dat de partijen ook effectief de intentie moeten hebben het conflict dat tussen hen speelt op te lossen en niet louter instemden met de bemiddeling om tijd te rekken of informatie te vergaren.

2.4 Onafhankelijkheid, onpartijdigheid en neutraliteit van de bemiddelaar

Partijen worden bij een bemiddeling steeds bijgestaan door een professionele, erkende bemiddelaar. Die bemiddelaar faciliteert de communicatie tussen partijen, geeft structuur aan de communicatie en tracht impasses te doorbreken wanneer deze zich voordoen.

De bemiddelaar stelt zich hierbij volledig onafhankelijk, onpartijdig en neutraal op.  De onafhankelijkheid van de bemiddelaar impliceert dat hij zich niet laat beïnvloeden door druk van de partijen of druk van buitenaf. De onpartijdigheid van de bemiddelaar houdt in dat hij omgaat met de partijen zonder oordeel, voor- of afkeur. Ten slotte is de bemiddelaar steeds neutraal, hij neemt nooit een standpunt in.

De bemiddelaar treedt op als ‘onderhandelingsdokter’ of ‘onderhandelingstechnicus’: hij biedt zelf geen oplossing aan voor het conflict tussen partijen, maar hij begeleidt de partijen zodat ze zelf en samen tot een oplossing komen.

3. Soorten bemiddeling

We onderscheiden twee soorten van bemiddeling, meer bepaald de gerechtelijke bemiddeling en de buitengerechtelijke bemiddeling.

De gerechtelijke bemiddeling speelt zich af in het kader van een gerechtelijke procedure. De rechtbank of één van de procespartijen stelt voor de gerechtelijke procedure voorlopig op te schorten en een bemiddelaar aan te stellen om te trachten op die manier een oplossing te geven aan het bij de rechtbank aanhangig gemaakte conflict. Ook bij de gerechtelijke bemiddeling is de toestemming van alle partijen uiteraard vereist.

De buitengerechtelijke of vrijwillige bemiddeling staat volledig los van een gerechtelijke procedure. Er doet zich een conflict voor tussen partijen, maar dit conflict werd nog niet aanhangig gemaakt voor de rechtbank. Partijen kiezen er vervolgens voor een bemiddelaar aan te stellen om tot op oplossing te komen.

4. Voordelen van bemiddeling

De bemiddeling als conflictoplossingsmethode kent een aantal grote voordelen ten opzichte van andere manieren van geschillenoplossing, zoals een gerechtelijke procedure of arbitrage.

4.1 Oplossing in eigen hand

Het grootste voordeel van de bemiddeling is dat partijen de oplossing van hun geschil in eigen hand houden. In een bemiddelingstraject zijn het de partijen zelf die met de oplossing komen voor hun geschil.

Hierdoor zet men de onvoorspelbaarheid en onzekerheid buitenspel die speelt als een conflict wordt opgelost door een derde (bijvoorbeeld een rechter, arbiter of een deskundige). Bovendien geldt dat een oplossing die door de partijen zelf en samen worden gevonden steeds beter aanvoelt en achteraf makkelijker uitvoering vindt.

4.2 Duurzame relaties en goede verstandhoudingen

In het geval partijen in de toekomst nog willen of moeten samenwerken heeft de bemiddeling als conflictoplossingsmethode absoluut een streepje voor: in het kader van een bemiddeling werken de partijen namelijk samen naar een oplossing, in tegenstelling tot wat het geval in bij een gerechtelijke procedure, een deskundig onderzoek of een arbitrage. Deze aanpak komt de duurzaamheid van de relatie tussen partijen en de onderlinge verstandhouding uiteraard ten goede, hetgeen van groot belang is als partijen nog verder willen of moeten samenwerken.

4.3 Snelheid

Bij een bemiddeling bepalen de partijen zelf het tempo en is met niet afhankelijk van de agenda van derden, zoals de rechtbank. Hierdoor kan er in het kader van een bemiddeling vaak veel sneller tot een oplossing worden gekomen dan bij een gerechtelijke procedure.

4.4 Beheersing van de kosten

Zoals gezegd is de bemiddeling steeds vrijwillig en de partijen kunnen op elk moment beslissen de bemiddeling te stoppen zonder dat dit tot hun nadeel strekt. Hierdoor zijn de kosten van een bemiddeling veel gemakkelijker te beheersen voor de partijen dan bijvoorbeeld de kosten van een gerechtelijke procedure of een deskundig onderzoek.

4.5 Discretie

Gelet op haar vertrouwelijk karakter biedt de bemiddeling een conflictoplossingsmethode die discreet is, hetgeen vaak in het belang is van de reputatie van partijen.

5. Bemiddeling in de praktijk

Bemiddeling in bouwzaken staat binnen ons rechtsgebied inderdaad af en toe nog in wankele kinderschoenen doch komt gestaag op dreef, zeker wanneer de wil (commitment)daartoe aanwezig is.

Ook de rechtbanken ontdekken groeiend de hoger genoemde onmiskenbare voordelen. Sceptici verklaren deze verhoogde aandacht dan weer als een makkelijke drainering van de overvloedige werkdruk aldaar. Onbekend is echter ook hier onbemind…

Er heerst in de bemiddelingsprocedure momenteel vooral onwennigheid, ook bij nogal wat raadslieden.  Dit is op zich niet vreemd omdat partijen bij een bemiddelingsprocedure van heel wat formaliteiten –eigen aan het strikt wettelijk bepaalde gerechtelijk deskundigenonderzoek- verlost zijn.  Advocaten dienen in de taak hun cliënten bij te staan hun creativiteit en talenten daartoe anders aan te wenden, hetzij niet meer middels (tussen- of eind)conclusies in hard copy die later op de rechtbank bepleit worden dan wel in de fysieke aanwezigheid van hun cliënten aan de onderhandelingstafel. Dat vraagt minstens om een aanpassing in attitude, alleszins in de setting.

Partijen worden tijdens de bemiddelingsgesprekken ook met het concrete probleem van de andere partij door diéns bril geconfronteerd en dat maakt het pro-actief oplossingsgericht denken beslist gemakkelijker.  Het conflict wordt in feite door de partijen zelf ontrafeld tot zijn essentie en zij zoeken dan samen naar raakpunten (gemeenschappelijke belangen) die zij dan trachten te verzilveren in een tussen- of zelfs eindoplossing.

Door nu net zelf het probleem via meerdere standpunten te benaderen worden partijen actief in het meedenken naar een oplossing óók voor de andere partij hetgeen geregeld zelfs in een absolute meerwaarde resulteert.

Facebook
LinkedIn
Twitter
Email
Scroll naar boven